PDF
EXPORT
Vergilii ortus. Epyllion - 1932
AUTHOR
THEMES/GENRES
VERGILII ORTUS
EPYLLION
IN CERTAMINE POETICO LOCRIS IN BRUTTIIS LAUDE ORNATUM
Cato1
1
Heus! heus! pastores, intro revocate molossos
2
Latrantes nobisque locum praebete sub antro.
Moeris
3
Mitte, Gigas et Hylas, baubari mitte, Lycisca:
4
Vosque, repentino percussos turbine, cives,
5
Virgo Diana suo spelaeo contegat alto.
Cato, accedens ad specum una cum comitibus.
6
Pastores salvete pii! Vos numina divûm
7
Fortunent cumuletque bonis Latonia Virgo.
Lycidas
8
Heu miseri! Quanta nimborum aspergine vestes
9
Manant, ut diro demissi grandine vultus!
10
At quid inexpertes nostris vos abstulit agris
11
Et procul adduxit per inhospita lustra ferarum?
Cato
12
Nondum lux aderat caelo, cum terga pharetris
13
Cinximus et, positis calamis studiisque relictis,
14
Gaudia libatum divini venimus agri
15
Venatumque vagas habitantes saxa columbas,
16
Quae circum vestros volitant, hoc tempore, colles
17
Et rauco complent gemitu nemus atque cavernas.
18
Iamque tenebamus veteres superantia fagos
19
Culmina, cum subito, congestis nubibus, atrum
20
Iuppiter emisit, mixtum cum grandine, nimbum:
21
Praecipites ruimus notumque advenimus antrum.
Moeris, Catonem agnoscens.
22
Tune meis oculis madidus sic obvius adstas,
23
Magne Cato? Succede foco; tibi plurimus ignis
24
Vestibus excutiet pluvias et corpore frigus.
Cato
25
Grates, Moeri, tibi; sed ubi tuus ille Menalcas,
26
Quem pietate deûm nemo nec ruris amore
27
Vincit, quo nemo pastor praestantior exstat
28
Carmine qui mentes animosque attollat ad astra.
29
Quae mora tanta tenet, quaenam mala cura sodalem
30
Excruciat vestrum?
Moeris
Quin imo cura suavis!
31
Nam Lucina potens, pueros quae ducit ad auras
32
Aetherias, trepidi suscepit vota Menalcae,
33
Et natum superis illi deduxit ab oris;
34
Cuius in adventum felix et luce renidens
35
“Laetitia plausuque domus sonituque fremebat”.
36
Quin etiam, carmen tenui modulatus avena,
37
Ipse vigil tota cecinit sua gaudia nocte.
38
Nunc forsan dormit lassus, vel stratus in umbra,
39
Dulces mox nati pueri miratur ocellos,
40
Fulgentes cunis, claro ceu sidera caelo.
Cato
41
Et mihi submissa narravit voce Menalcas,
42
Cum tempus tererem exspectans ad tela palumbes,
43
Magnam missurum subolem sibi Numen ab alto,
44
Cuius ob ingenium praestans, non Andica rura
45
Tantum nota forent, non Mantua nostra, sed ipsum
46
Italiae nomen toto claresceret orbe.
Lycidas
47
Saepius est nobis pueri miranda locutus
48
Pastae cum pecudes captabant frigus in umbra;
49
Sed iam turbo tacet ridensque per aethera Phoebus
50
Pulcrior adflictis vires exsuscitat agris
51
Armentumque avidum molles adpellat ad herbas.
Moeris, praebens rumoribus aures.
52
Cuja per excussas resonant vestigia frondes,
53
Ecce Lycisca vigil rumoribus arrigit aures
54
Atque Gigas et Hylas speluncae in limine latrant.
Lycidas e limine specus circum spectans.
55
Ipsemet en properat vestigans omnia circum
56
Anxius an Moeris, diri sub turbinis ira
57
Liquerit armentum tutumque petiverit antrum.
58
Ecce canum vocem novit scrutatur et unde
59
Allatrent; omnes elata voce: “Beatum –
60
Clamemus – nimium fortunatumque Menalcam!”
Menalcas, in limine specus.
61
Consortes, salvete, mei! Tuque, optime Moeri,
62
Accipe quas refero, grato de pectore grates,
63
Nostras quod pecudes servasti a grandine tutas.
64
Primas autumni pluvias iam Juppiter agris
65
Misit et oblitas excussit fulmine mentes:
66
Ergo Jovi Pluvio meritos referamus honores.
67
At quisnam, Lycidae nostri projectus in umbra,
68
Delitet? agnosco divini ruris amicum:
69
“Salve, magne Cato! Num etiam tibi venit ad aures
70
Qui bonus eventus ditarit tecta Menalcae?”
Cato
71
Audii et adveni veteris visurus amici
72
Mox natum puerum vincentem sidera luce:
73
Audii et auditum veni te magna canentem
74
Gaudia, quae divi dederint certissima signa
75
Et quae sis tota modulatus carmina nocte.
76
Moerim1 iamque tuum pueri mirando canentem
77
Omnes intento, modo nunc, audivimus ore:
78
Sed iam voce tua nobis portenta renarra.
Pastores omnes
79
Dic iterum nobis tua carmina pulcra, Menalca.
Menalcas
80
Divum vix semen caelo descenderat alto
81
Coeperat et teneras radices figere terra,
82
Cum mater, testata omnes ex ordine divos:
83
“Hic – inquit – vobis vestro sub numine tutus,
84
Filiolus noster primis addicitur horis”
85
Dixerat, et caelum laeva de parte reluxit
86
Et longo sonuit tonitru, fulgentibus astris.
87
Continuo volucres, vicinae e limine saepis,
88
Ingenti strepitu veteris super arbore fagi,
89
Tectum quae patrium longa complectitur umbra,
90
Adsedere, suis mulcentes cantibus auras.
91
Adsis, Musa, mihi domestica facta canenti.
92
Paucos post menses, verni sub temporis horam,
93
Dum nos, luce sacra, pecudes lustramus et agros
94
Donamusque novis Bacchum Cereremque coronis,
95
“Ecce procul ventura videns stans augur ad aram”,
96
Flore coronatam turisque vapore calentem,
97
Haec veris cecinit certissima carmina verbis:
98
“Pastores audite pii linguisque favete:
99
Ruribus e vestris, vestris de collibus altum
100
Exoritur lumen, toto quod splendeat orbe
101
Et pagi clarum vestri per saecula nomen
102
Proroget”. His dictis, vibratus ab aethere fulgor
103
Emicuit laevo strepitumque dedere cavernae.
104
Interea summa volitans de colle volucris
105
Sacra Jovi, magnis quassit clangoribus alas
106
Et tandem nostri tenuit fastigia tecti.
107
Tunc omnis pastor vino sua pocula plena
108
Sustulit et, laetus, Bacchum Cereremque precatus,
109
Gaudia certavit communia pandere cantu.
110
Obstipui factis, miratus et ora loquentis
111
Auguris, erexi trepidas ad sidera palmas
112
Supplex et lacrimans oravi numina divûm.
113
Adsis, Musa, mihi, domestica facta canenti.
114
Iamque dies aderat, quo flos pulcherrimus agri
115
Nostri divitias et clausa in germine dona
116
Panderet ad lucem suavemque efflaret odorem.
117
Saepius, expectans promissum munus ab alto,
118
Intus me tenui, Magia cum coniuge clausum,
119
Primus ut ebiberem redolentis nectara labri
120
Sed rem longe aliam decrerant fata deorum.
121
Nam sparsurus heri cupienti semina sulco
122
Rus veni, caelo simul atque aurora refulsit.
123
Tunc primum nolens tristisque ferebar in agros!
124
Solis ad occasum, consueta temporis hora,
125
Advenit coniux, placidi sub imagine visus
126
Praeduro gestans solamen dulce labori.
127
Dumque simul remeamus iter, sub Vesperis ignes,
128
Cum summae flavo splendebant lumine frondes
129
Et descendebant laetae de rupe capellae
130
Agricolumque procul currebat in aethera cantus,
131
Pendentes aliquot vidi de vite racemos,
132
Et fructum Magiae statui donare rubentem.
133
Per vitis nexus repens ad culmina veni
134
Et, tendens dextram, potui contingere praedam.
135
Vix terram pedibus tetigi vertique triumphans
136
Hac illac oculos, factum mirabile vidi:
137
Turgidulus, roseus, rutilis mirandus ocellis,
138
Infans ridebat, recubans in caespite sulci;
139
Haud procul alma parens natum spectabat amanter.
140
Illic populeum maturo tempore ramum
141
Ipse seram, factum mirum qui narret in aevum,
142
Quoque sedens philomela suos suspiret amores!
143
Adsis, Musa, mihi, domestica facta canenti.
144
Vix fuerat cunis positus fulgentibus infans,
145
Cum pulcros pandens oculos, ut sidera caeli,
146
Suaviter adrisit matrique patrique beatis.
147
Interea philomela, sedens super arbore fagi,
148
Nocturnum carmen fundebat dulce per auras,
149
Quo suadente, meum calamum modulatus agrestem,
150
Corporis oblitus curas, oblitus et horas,
151
Mellifluam volucrem conatus vincere cantu
152
Silvas edocui natum cognoscere regem,
153
Per totam fundens late mea carmina noctem.
154
Vix bene, sub lucem, languentia lumina somno
155
Condideram, patuere levi cum murmure portae,
156
Et mulier, divae splendens sub imagine formae,
157
Constitit in medio. Nigris erat alta capillis
158
Et pulcris liquidisque oculis spectanda virago,
159
Depictam gestans aquilam vestemque superbam
160
Tergis atque comis auro diadema coruscans.
161
Accessit cunis tacitis, queis venerat ante,
162
Passibus, et puerum somno mirata iacentem
163
Haec mihi, conversis oculis, sollemnia dixit:
164
“Audi, dux ovium simplex et cultor agelli:
165
Rura tibi, saltus armentaque cara fuerunt
166
Et pax et pietas strepitusque sonantis avenae:
167
Artibus his cunctis genitor recolendus in aevum
168
Diceris pueri vivo de caespite nati,
169
Qui, postquam miseras discordia ceperit urbes
170
Impiaque ingentes cumularint bella ruinas,
171
Lumine sidereo tutum mortalibus aegris
172
Sternet iter, dira solvens formidine terras.”
173
Hic, ubi divino celebrarit carmine campos
174
“Aonio primus deducet vertice musas”
175
In Latiam terram, romana pace fruentem.
176
Hic viridi ponet campo de marmore templum,
177
Quo super impositum splendebit vertice lumen,
178
Omnes quod populi, quotiens de caede cruenta
179
Exierint lassi, civilia bella perosi,
180
Adspicient oculis pacem sitientibus albam.
181
Isque magi nanciscetur per saecula nomen,
182
Quod mersos tenebris animos adducet ad auras
183
Aetherias, Stygiis placatis carmine monstris.
184
Tempora, quae cecinit quondam Phoebea Sibylla,
185
A riguis Xanti ripis, Dodonidis oris,
186
Litus in Hesperium venient, volventibus annis,
187
Carmine fatidici vatis revocata superbo.
188
Haec tibi praedicit Tiberis, pater ille Quirini,
189
Cui quandam nupsi felix, tum nomine Manto,
190
Sed nunc Roma vocor, terrarum maxima Roma,
191
Unum quae faciam magnis sub legibus orbem.
192
His dictis, Ocni genetrix, qua Mantua nomen
193
Est urbi nostrae, Latii migravit ad oras.
Cato
194
Carmine magna tuo cecinisti fata, Menalca!
195
O mihi praesentis producat tempora vitae
196
Juppiter, ut pueri, demissi nuper ab alto,
197
Securos ducam passus per amoena viarum!
Menalcas
198
O flos et robur nostrum Tyrrhenaque Siren!
199
Iam tibi praeteritos instaurat Juppiter annos,
200
Dulces ut nostra carpas ex arbore fructus:
201
Sed nunc exortum visuri sidus eamus!
Lycidas
202
Salve, ovibus felix ortoque infante beatus,
203
Cuius venturo nomen celebrabitur aevo
204
Donec divini splendebit gloria ruris!
G. Salatiello.