Musa Silvestris - 1931

Musa silvestris is a poem in dactylic hexameters which Pellecchia wrote for the two-thousand-year anniversary of the birth of Vergil (Bimillenario Virgiliano), celebrated throughout Italy in 1930. This poem was specifically inspired by the celebrations of the Bimillenario that took place in Naples, which Pellecchia personally attended (vv. 31-32). Despite the different focus, this poem is similar to Pellecchia (1926) in terms of diction and thought, especially as far as the memory of the First World War and the celebration of Mussolini and the regime are concerned. Additionally, the poem contains numerous allusions to Vergil. The author uses these to celebrate not only the poet’s literary legacy, but also the privileged connection that Fascist Italy claimed to have established with ancient Rome. An important theme of the poem is the importance of the land and agriculture, which seems to be why in this poem Pellecchia often gives the word to characters of Vergil’s Eclogues. This emphasis is fully in line with the general tone of the Bimillenario, during which many scholars and politicians referred to Vergil to support the agricultural policies of the regime (Foss 1998: 310-312; Nelis 2011: 92-93).

 

Musa silvestris is divided into three cantus (“songs”). In the first cantus (vv. 1-107), Pellecchia recalls the celebrations of Vergil that took place in Naples in 1930 (vv. 1-32). Then follows an invocation of Vergil himself: Pellecchia invites the Roman poet to observe the nova fata (“new destinies”, v. 41) of the Italian nation revived by Mussolini’s regime (vv. 39 ff.) This section often alludes to Vergil’s poetry and to the prophetic passages of Eclogue 4 and Aeneid 6 in particular. In this way, the poet suggests that Vergil had actually foreseen the advent and successes of Fascism (this was a popular cliché in early-1930s Fascist propaganda).

 

In the second cantus (vv. 108-213), Pellecchia gives the word to Tityrus (from v. 130), the shepherd of Vergil’s Eclogue 1. Through Tityrus’ voice, Pellecchia describes the history of Italy after the end of the First World War, guiding the reader from the socio-economical unrest of the late 1910s (the so-called Biennio rosso, 1918-1920) to the Fascist March on Rome and the (in the author’s eyes) providential seizure of power by Mussolini. As in Natalis Urbis (Pellecchia 1926), Pellecchia draws attention to the failed attempts on Mussolini’s life in the mid-1920s. The failure of these attempts is explained by the idea that the leader of Fascism, being the Man of Providence, was protected by God itself. This section concludes with an analogy between Mussolini and the emperor Augustus. Pellecchia suggests here an analogy between Augustus’ closing of the doors of Janus’ temple and the era of peace attributed to Mussolini’s regime.

 

The third cantus (vv. 214-301) is sung by the shepherds Mopsus and Menalcas (the protagonists Vergil’s Eclogue 5). The focus is again on the First World War, specifically on the general Armando Diaz (1861-1928), celebrated at the time as one of the main actors of Italy’s victory against the Austro-Hungarian Empire. The poet laments the general’s recent death and then goes on to recall in eulogizing terms the Italian victory at the Second Battle of the Piave River (15-23 June 1918) under his leadership. At the end of the poem, Pellecchia imagines that Vergil’s ghost is rejoicing at Italy’s recent fortunes, and voices the hope that Italians will continue to devote themselves to the cultivation of the land.

 

Bibliography

Latin texts

Pellecchia, Vincenzo. 1931. Musa Silvestris in Solemnia P. Vergilii Maronis Neapoli acta. Salerno: R. Beraglia.

 

Secondary sources

Binnebeke, Xavier van. 2020. ‘Hoeufft’s Legacy: Neo-Latin Poetry in the Archive of the Certamen Poeticum Hoeufftianum (1923–1943)’. In Studies in the Latin Literature and Epigraphy of Italian Fascism, edited by Han Lamers, Bettina Reitz-Joosse, and Valerio Sanzotta, 245–325. Supplementa Humanistica Lovaniensia 46. Leuven: Leuven University Press.

 

Foss, Clive. 1998. ‘Augustus and the Poets in Mussolini’s Rome’. In Style and Tradition. Studies in Honor of Wendell Clausen, edited by Peter Knox and Clive Foss, 306–25. Beiträge Zur Altertumskunde 92. Stuttgart: Teubner.

 

Nelis, Jan. 2011. From Ancient to Modern. The Myth of Romanità during the Ventennio Fascista: The Written Imprint of Mussolini’s Cult of the ‘Third Rome’. Brussels and Rome: Belgisch Historisch Instituut te Rome.

 

Niccolò Bettegazzi 

TITLE PAGE

VINCENTII PELLECCHIA

 

 

 

 

 

MUSA   SILVESTRIS

 

IN SOLEMNIA

 

P. VERGILII MARONIS

 

NEAPOLI ACTA

 

Anno VIII a fas. cond.

 

 

 

 

PRO FASCE IUVENILI CERTANTE

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

SALERNI AN. MCMXXXI

 

TYPIS R. BERAGLIA

MUSA SILVESTRIS
CANTUS I
1
Quartus adest ante octobres iam lucifer idus,
2
Cum rubet apricis matura in collibus uva,
3
Agricolumque magis fervet labor undique campis,
4
Mane Dicarchaei ascendo declivia collis;
5
Quo via Parthenopen ridentem ducit ad urbem,
6
Quove freti cupidos prospectus pascit ocellos,
7
Cum splendet1 tremulo solis sub lumine pontus,
8
Et cycnis similes ludunt super aequora cymbae.
9
Inter fraxineam silvam et nemus ilice densum
10
Incedens, venio ad Vatis venerabile bustum,
11
Oblitumque diu et modo cernitur arte refectum
12
Ornatumque sacris lauris et divite fastu,
13
Fascibus innexis virgeis dominante securi.
14
Solemni hic ritu celebrantur sacra Maroni,
15
Qui cecinit sobolis divina exordia nostrae,
16
Imperiumque potens Romae, quod terminet astris.
17
Ecce super tumulum imponunt altaria cives
18
Campani et stipant donis ingentibus aram.
19
Parthenopes adsunt proceres puerique puellae,
20
Ausoniae ritu gaudens formosa iuventus;
21
Ingens stat populus sacro terrore retentus;
22
Inferiasque ferunt omnes decorantque sepulcrum.
23
Adstat Romanus Duce missus rite minister,
24
Vittis et viridi redimitus tempora lauro,
25
Qui sacra praeconi faciat solemnia gentis,
26
Fatidicique canat populo praesagia Vatis.
27
Sacrificus flamen iam mactat lacte iuvencam,
28
Nuper depulsam et manes ciet ore sepulcro.
29
En strepitus levis alarum mihi fertur ad aures,
30
Ut magnos manes iam Vatis adesse putemus.
31
Tunc me spectantem vehemens insania ludit,
32
Inspiratque bonus mihi Phoebus amabile carmen.
*
* *
33
O divine, veni, Vates, iam surgere tempus,
34
Elysios age paulisper nunc desine campos,
35
Agmen doctorum venerandum linque piorum,
36
Dexter ades nobis, Itali tua numina poscunt.
37
Umbra beata, veni, paulo maiora canamus.
38
Nos patriam canimus, patria sint carmina digna.
39
Aspice iam venit Cumaei carminis aetas
40
Aurea, quam quondam cecinisti doctus avena.
41
Italiam nova fata vocant ad sidera divam,
42
Italiam magnam tua quam mens praescia finxit.
43
Iam Vir fortis adest caelo demissus ab alto,
44
Corpore praestanti, pietate insignis et armis,
45
Dux Anchisiades alter, quem fata tulerunt.
46
Impavidus, constans, patriis et honoribus auctus,
47
Nunc regit imperio et docto moderamine regnum.
48
Magnus ab integro iam rerum nascitur ordo;
49
« Aspera nunc positis mitescunt saecula bellis. »
50
Ecce redit Virgo, redeunt Saturnia regna,
51
Fulgidiusque nitet radians pia Stella Sabauda.
52
Tellus magna parens frugum, materque virorum,
53
Hesperidum facta est velut hortus et hospita Tempe.
54
Inter Tyrrenum et Superum mare consita cum sit,
55
Quin regina maris nostri de iure vocari
56
Possit quis dubitet? Labor hic et meta futura,
57
Ne vanum nomen sit quod dixere priores.
58
Plurima succrescit valida atque animosa iuventus,
59
Audax cuncta pati, docilis patiensque laboris,
60
Assidue exercet certamina dura palaestrae.
61
Romanos cernes dominos gentemque togatam,
62
Intentos omnes operi et supera alta petentes.
63
Felix umbra, veni, festina, absiste morari.
64
Huc ades, alma, fave Ausoniis hoc tempore sacro.
65
Macte veni tandem et loca tam tua grata revise.
66
Mantua, dives agris, optat te cernere natum,
67
Mantua, cui matris nomen dedit inclitus Ocnus.
68
Mincius ipse pater velatus arundine ripas,
69
Cum veniunt potum pasti per prata iuvenci,
70
Cumque ardet sol et resonant arbusta cicadis,
71
Densaque per cultos volitant examina campos,
72
Flagitat indigenam rauco cum murmure vatem.
73
Dulcis Parthenope, pulcherrima Neptunine,
74
Quam tu iucundo devinctus amore colebas,
75
Et iove sub puro fingebas carmina, cogens
76
« Ut quamvis avido parerent arva colono; »
77
Cui moriens teneras liquisti corde camoenas,
78
Te vocat ad cantum cum splendet candida luna
79
Per sudum coeli placidique per aequora ponti,
80
Et resonant fluctus mordentes litora motu.
81
Roma, potens rerum, quae splendet gloria avorum,
82
De qua vaticinans cantabas ore rotundo :
83
« Imperium terris, animos aequabit Olympo »;
84
Qua Rex pacificus regnat virtute decorus;
85
Qua iuvenis Princeps, forma et fulgentibus armis
86
Egregius, magnos molitur mente triumphos;
87
Qua tu, Maecenas, excultas provehis artes;
88
Cum nigra magna cohors scandit Capitolia sacra
89
Et Dux magnificus rigidam de more recenses;
90
Velocesque aquilae cum tranant aethera celsum.
91
Et iactis telis se se inter nubila condunt;
92
Te ciet insignem meditari carmina plectro,
93
Ut portenta canas lictoria gestaque magna;
94
Et Marconis ope haec referat vox missa per orbem:
95
Inclita Roma viget, magnis adsueta triumphis,
96
Et regit imperio populos et foedera pacis
97
Imponit victis operosae et iura laborum;
98
Quos natura dedit fines armata tuetur.
99
Salve, magne parens musarum et gloria vatum,
100
Ausoniae semper carum et venerabile numen.
101
Nunc iuvet omnis amor, studium vigil, anxia cura,
102
Queis avide arripui tua docta volumina, multum
103
Nocturna versata manu, versata diurna.
104
Parce meis ausis, placeat te ludere mecum
105
Carmine per silvas, rura altaque moenia Romae,
106
Spectare ut liceat mira omnia fascibus acta.
107
Sis precor, alme, viae mihi dux doctusque magister.
CANTUS II
108
Per rus Andinum nunc fingimus ire vagantes,
109
Et petere annosas silvas et sistere in umbris,
110
Quas praebet late protendens brachia quercus.
111
O quanta has silvas tenet et nemus alta voluptas!
112
Ecce vagae veniunt distentae lacte capellae,
113
Custodes gregis et tremulis cum vocibus haedi.
114
Pastores, hedera praesentem ornate poetam,
115
« Spargite humum foliis, inducite fontibus umbris. »
116
Nymphae, quae colitis silvas et fluminis undas,
117
Ferte rosas calathis et candida lilia plenis,
118
Pallentes violas, flores beneolentis anethi.
119
Insanire libet mihi capto Vatis amore,
120
Silvestrem et tenui modulamur arundine musam,
121
Quae si nasutis placeat, cingite frontem
122
Baccare, Pegasides, ne laedat lingua Catonum!
123
Tytirus ecce bonus, qui laeta ad pascua ducit
124
Luctantes haedos baculo simasque capellas.
125
Ille sedens patulae sub denso tegmine fagi,
126
Dum caprae passim cytisum per gramina tondent,
127
« Formosam docet has resonare Amarillida silvas. »
128
Tytire, dic, quaeso, haec tibi laeta quis otia fecit?
129
Incipe, si quid habes, quod sit memorabile nobis.
130
Tunc grege composito pastor sic concinit ore:
131
« Post bellum ingens, horrendum, implacabile, dirum,
132
Itala quod pubes patriis pro finibus egit;
133
Postquam sunt matres natis, nuptaeque maritis
134
Orbatae et multo perfusa est sanguine terra;
135
Postquam Roma caput solemnia festa triumphi
136
Duxerat, ecce ardens febris Lenina perurit
137
Insanae plebis diris fervoribus artus.
138
Seditio exoritur saevitque ignobile vulgus,
139
Agri vastantur, segetes aedesque tabernas;
140
Italicum signum, quod circum florida pubes
141
Decertans cecidit, deiectum in pulvere sordet.
142
Ipse redux bello miles, iam vulnere laesus,
143
Derisus transit spretusque a plebe furenti.
144
Et quo producit caecas discordia mentes?
145
Cur cives, cur tanta animis adsuescite bella?
146
Cur patriae vestras in viscera vertite vires?
147
Plebeius quidam telis armatus et ense
148
Ingrediens agrum, quem laetum cernit aristis,
149
« Haec mea sunt – inquit – mox hinc migrate coloni. »
150
Dum miseri, tristes, moti terrore minarum,
151
Nos armenta, lares et dulcia linquimus arva,
152
Ecce statim delecta manus iuvenum emicat ardens,
153
Pectora vota neci, fasce et metuenda securi,
154
Quae cohibet vim vi, prorumpens ocior euro
155
Illuc, quo cernit saevos agitare tumultus
156
Clamosam plebem, cui tum furor arma ministrat.
157
Iam multi pereunt fraterna caede necati,
158
Et lugent iterum matres natique sorores.
159
Ast haec parva cohors dispergit strenua turmas,
160
Coetus dissolvit concionantesque tribunos
161
Deponit, coniuratosque in vincula ducit.
162
Sic domito vulgo tumida ex ira corda residunt.
163
Imperat armato Dux invictoque maniplo,
164
Relliquiae belli, qui fati iussa capessens,
165
Tendit iter Romam, quam tarda morosa senectus
166
Imperio laxo et nulla ditione regebat.
167
Haud mora castra locat minitans indicere bellum,
168
Ni proceres tradant subito moderamina regni
169
Et sacram liquant Urbem sedemque Quirini.
170
Territa canities recipit se et deserit Urbem,
171
Ingreditur victor summa rerumque potitur.
172
Obvius ille petit stridenti aquilone procellae
173
Compescitque statim lege et moderamine duro.
174
Sed coniurati pulsi de sede Catones,
175
Fascibus adversi tradunt scelerata latronis
176
Arma manu, ut bis vitam illi per vulnera demat.
177
Incassum! Facinus Deus hoc avertit iniquum,
178
Quin conditoris nova magna incepta secundat,
179
Surgat ut imperium Italicum sine fine per aevum.
180
Civica seditio et delira licentia vulgi
181
Considunt: pax alma redit, redeunte quiete,
182
Assiduae res incipiunt operumque labores,
183
Relligio Christi gaudet renovare triumphos.
184
Pastores Romam desertis ruribus imus,
185
Ut tam praesentem liceat cognoscere divum.
186
Cernimus hic dominum, cui ture altaria fumant,
187
Quemque Ducem dicunt, timidisque rogantibus – ille
188
– « Quid faciant miseri » – respondit talia durus:
189
« Pascite, pastores, pecus et colite arva, coloni,
190
Lictor adest custos patriae et vim viribus arcet.
191
Indulgete operi, cives, labor adiuvat omnes,
192
Namque altrices auget opes, dat dulce levamen. »
193
Ille pater patriae, columen rectorque, magister,
194
Omnia servavit vitamque domumque et agellum;
195
Iura dedit populo, mores legesque laboris,
196
Ille deus nobis tranquilla haec otia fecit. »
197
Hic cessit cantus. Variis agitata figuris
198
Umbra memor Vatis, repetit civilia bella,
199
Quae quondam Romae caedes et damna tulerunt.
200
Illa videt ruri se duro a milite pulsam,
201
Maecenas subeunt animo et dux Pollio grato,
202
Augustum cernit claudentem limina Iani,
203
Exsultare omnes optata pace Quirites;
204
Vomera tum splendere solo longosque ligones,
205
Et pinguem campum molli flavescere arista;
206
Tum varias artes meditando extundere cives,
207
Ingeniumque hominis sublime ad sidera ferri.
208
Haec Vates volvens animo mihi sponte videtur
209
Laetitiam ob magnam fulgore nitescere vultu,
210
Roscida ut apparet distincta coloribus iris.
211
Italiam inde videns ditem florente iuventa,
212
Quae terrisque mari dominatur et aethere summo,
213
Imperium magnum iam praevidet esse futuram.
CANTUS III
214
Tytirus ut tacuit, venit ecce ab rupe sinistra
215
Argutus sonitus demulcens mollius aures.
216
Tunc nos mirati adverso succedimus antro,
217
Quod spargit raris totum labrusca racemis.
218
Invenimus Mopsum puerum hic iuvenemque Menalcam,
219
Dicere qui versus calamosque inflare periti,
220
Ambo iure boni Phoebum superare canendo.
221
Dicite, pastores, quoniam mecum umbra Maronis,
222
Flebilius carmen, quod quondam in cortice fagi
223
Descriptum legi, concordes dicite, sultis.
224
Coge pecus, puer, atque lupo properante caveto,
225
Ille repente rapit, quamvis latrante Lycisca.
226
Incipiuntque melos ambo praeludere triste,
227
Deinde canunt talem concinna voce querelam;
228
« Extinctum Armandum crudeli funere Nymphae
229
Caeruleae flebant, vos testes, litora, colles
230
Pausilypi et naïs pulcherrima Mergilline,
231
« Cum complexa sui corpus miserabile nati »
232
Numina Parthenope crudelia et astra vocabat.
233
Componunt feretrum ducis aequoreaeque puellae,
234
Nereides pulcrae, nigrato corpore centum,
235
Nerine ante alias gremio fert balsama rara
236
Cunctaque membra lavat cura frigentis et ungit.
237
Purpureos aliae quot flores educat hortus
238
Sponte legunt, vario texuntque colore coronas.
239
Victrices iungunt lauros hederasque perennes,
240
Et ramos myrti et frondes vivacis olivae.
241
Instaurantque choros Euplea, Aenaria, Nesis,
242
Et Capreae, Baiae, Baulisque Megaria neptis,
243
Pausilypum, Prochyte dextrisque in litore iunctis,
244
Circundant feretrum et concordes carmina dicunt,
245
Quae Proteus finxit cum funera fleret Achillis.
246
Supremamque addunt laudem hanc in fine canendi:
247
O decus Ausoniae, immortalis gloria gentis,
248
Dux Armande Diaz, quem olim victoria fecit
249
Immanis belli dignum super aethera ferri.
250
Heu quanto Italiae miscentur moenia luctu,
251
Interitusque tuus complevit questibus urbes!
252
Tu natus patriae carus, spes unica pacis,
253
Tu clipeus certus nobis columenque salutis.
254
Heu quod te rapuit durum implacabile numen?
255
Iam rauca hoc fatum praedixit ab ilice cornix.
256
Quocumque aspicimus nihil est nisi lugubre funus!
257
Militis ore sedet dolor atque in lumine fletus;
258
Non pecus opilio ad florentia pascua ducit;
259
Nautica non verrit pubes maris aequora tonsis,
260
Nec circum scopulos errat gens humida ponti
261
Et plorant maesti nunc circum litora mergi.
262
Ille deus nobis erit utque deum usque colemus.
263
Floribus et lauris ornatam hic ponimus aram,
264
In qua illi dabimus solemnes turis honores,
265
Ut meminisse iuvet data, quondam munera nobis.
266
Dedecus ipse quidem abstulit ore probrumque nefandum,
267
Austriaco bello parta et quae gesta ruebant
268
Per iuga perque amnes, praeruptaque saxa, virorum.
269
Nam vindex rigidus, summus dux ille creatus
270
Nobis imperio et pugnando restituit rem.
271
Protinus incessit media fugitante caterva,
272
Detinuitque fugam errantesque in castra reduxit;
273
Incendit dictis animos revocatque vigorem,
274
Instauratque acies, quas contra audentius urget,
275
Ut videt in patrios fines equitare superbos
276
Ille hostes; prohibet, pellitque fugatque retundit.
277
Ardentes Itali pugnarunt more leonum
278
Ad Plavim hostilesque acies fregêre potentes,
279
Quae iuga turbatae scandebant aspera rursum,
280
E quibus audaces ausae descendere quondam.
281
Sic patria est salva et fit servitute redempta,
282
Atque giganteos potuit celebrare triumphos.
283
Nunc inter patriosque deos manesque piorum
284
Armandus splendet, velut inter luna minores
285
Ignes: sub pedibus videt ire per aethera nubes,
286
Et patrias alas caelestes scandere sedes,
287
Et convexa poli sonitu trepidare volatus,
288
Dum recinunt per inane rotantia sidera paean.
289
Scriptores rerum, memorate haec grandia gesta,
290
Illius et facite ut maneat per saecula nomen. »
291
Conticuit tandem silvestris fistula et umbram
292
Vatis gaudentem vidi virtute nepotum,
293
Quorum magnanimos superavit gloria patres.
294
Egredimur silvis et linquimus oppida Mantus,
295
Ut lustremus agros, quos fasce favente coloni
296
Triticeam in messem coluerunt iussa secuti,
297
Frugesque ob magnas retulerunt praemia digna.
FINIS
Critical Notes
  • 1) splendet : originally spendet, manually corrected by LLT-editors.