PDF
EXPORT
Dux - 1938
AUTHOR
1
Autumnale tempus nitet: longe Siculum mare puro solis lumine renidet. Planities virens, materno gremio, Jhomisum et Victoriam et alias parvas, at non ignobiles urbes amplectitur et fovet: portus aëriarum navium, quem Dux, pro mari nostro et Melita insula, incredibili celeritate decrevit creavitque, candentibus tectis eminet.
2
In hoc solitario et aspero colle agricolae fervido opere saxa et lapides colligunt, alii ea congerunt, firmos muros exstruentes ad vitanda imbrium rapacium damna, alii coacervant, ad perficiendam viam quae, velut ampla taenia, leniter ascendens, asperitatem collis domat vincitque.
3
Aratra et muli terram, nova libertate gaudentem, perrumpunt scinduntque. Pater familiae nostrae adstat et iussa impertit.
4
Pueruli mei, humili umbra fruentes parvarum arborum, quas hoc quadriennio patris diligentia sevit coluitque, ludunt: maximus natu vexillum Italicis coloribus pingit et decorat; puella, surculos coniungens, fasces lictorios aptat; ultimus natus, male se regens infirmis cruribus, fratrum patientiam exercet.
5
Ecce e suo portu octo aëriae naves, duplici et firmo ordine, repente exsiliunt: veloces et ferreae nos magno fremitu supervolant, prae se agentes volucres, fragore et strepitu exterritas; pavidae columbae, velut candida nubes, ad notos nidos, trepidas alas quatientes, refugiunt.
6
Caeli naves, ingentes et pulchrae, patriae colores ostendunt; sua vi fidentes, pariter radere videntur villarum culmina et summas arbores. Rustica arma in manibus agricolarum cessant; aratores, medio sulco aratra retinentes, stupent; exsurgunt pueri ardentibus oculis.
7
Illae, mira et rigida acie instructae, ad maiores altitudines se extollunt: pollentes et rapidae perfectum orbem ducunt, ad mare se convertunt et in liquidum aethera dilabuntur.
8
Quaerit puella a fratre:
9
“Nonne est Dux miles fortissimus totius orbis terrarum?”
10
“Est” respondet frater.
11
Infans, alacri gaudio captus, parvis manibus plaudit.
***
Ante diem III Kalendas Octobres.
12
Nox, silenti quiete, rura iam tenet et dulci somno allicit: sidera in tenebris nitidoque caelo fulgent.
13
Repente canes expergiscuntur et rabidos latratus edunt, catenas quassantes. Resonat scrupeus collis passibus festinantium. Pulsantur fores. Ingrediuntur coloni et mulieres, lucernas ferentes.
14
“Quid est?” quaerit pater familias.
15
“Bellum nobis instat et omnes Italos urget: iuvenes nonnulli ad tutelam patriae, celerrimo iussu, iam revocati sunt. Ioseph, pastor ovium, et Silvester, Petri filius, vel profecti sunt vel cras proficiscentur”.
16
“Num acta diurna habetis?” quaerit pater.
17
“Non habemus. Nemo urbem adiit: his diebus aratra non relinquimus”.
18
“Ego quoque, tertium iam diem, acta non lego. Quocirca famulum Jhomisum misi. Mox veniet. Considite et exspectemus”.
19
Considunt, lucernas restinguunt. Dicit iuvenis quidam:
20
“Si bellum vere fit, nos omnes qui arma ferre possimus, proficiscemur, et tu quoque, domine”.
21
“Strenue agemus” respondet pater “et victoriam habebimus. Optimo duce, optime pugnandum erit”.
22
“Quis autem agros colet?” quaerit anicula tremens.
23
“Nos senes” respondet colonus grandis natu.
24
“Nos” inquit valida mulier “auxilium feremus”.
25
“Et nos apud vos erimus, etsi pueri simus” dicit infirma voce puerulus meus, gravi et severo ore.
26
Silentium fit. Suspenso corde tacemus. Puellula mea flet et singultat, misere.
27
Vox auditur e tenebris.
28
“Famulus venit. Video lucem quae ascendit; audio equum advenientem”.
29
Omnes eximus; tenebras anxii perscrutamur: tenue lumen clivum scandit et appropinquat. Pater, magna voce, interrogat:
30
“Nonne bellum fers, Ioannes?”
31
“Pacem, pacem fero” clamat vox adhuc longinqua.
32
“Pacemne dixit?” quaerimus.
33
“Pacem et ego audivi”.
34
Nuntius apparet; concurrimus et illum rogationibus saepimus. Famulus ex equo, qui sudore madet, desilit, habenas puero iacit.
35
“Quid acta ferunt?” interrogat pater.
36
“Pacem ferunt, domine” dicit iuvenis, e sinu trahens acta. “Hodie Dux noster urbem Monacum, ad Germanos, adit; ipse it et pacem omnibus populis praecipiet”.
37
“Quomodo dixisti? Cito da, ut legamus” iubet dominus.
38
Introimus. Pater legit, breviter explicans; trepidi et stupentes auscultamus: nulla dubitatio superest. Orbis terrarum a Duce pacem habebit; spes omnium gentium in eum convertuntur, secura fide.
39
Exsultamus. Senex exsurgit.
40
“Ergo” inquit “nos Itali, a peregrinis antea contempti, hodie, Ducis gratia, magni facti sumus?”
41
“Magni facti sumus” respondet dominus.
42
“Bellum autem non erit” quaerit anicula “filiique nostri apud nos manebunt?”
43
“Manebunt”.
44
At mater, quae novum natum mox exspectat: “Tibi autem” inquit “vere Deus benedixit, Benite, et Matri tuae benedixit, quae te, beatissima, genuit”.
45
Animi omnium his verbis moventur, lacrimae palpebras irrorant.
46
Sed iuvenis rudis, leniter candidis dentibus subridens, lucernam rursus accendit comitesque hortatur:
47
“Dux hodie immortalia pro patria et pro omnibus filiis hominum agit: Deus illi filiisque eius omnia bona det. Nos autem aratra manent et opera pacis. Eamus, multa iam est nox”.
48
Exeunt omnes et se dispergunt laeti: alii ad vallem, alii ad superiores colles per semitas tendunt, tremulas lucernas prae se ferentes.
49
Puellula mea, reclinato capite, dormit, sereno vultu.
***
50
Audax mulier iudicari possit, quae de Duce dicere velit.
51
Sed illi non solum belli opera, sed etiam pacis cordi sunt; ille ad nos quotidie, ad pueros nostros, ad homines aegros, ad senes infirmos animum vertit miserias sublevans, lacrimas abstergens indomita cura; matribus, saepe antea fecunditate despectis, consulit; pueros fortes et animosos educit; pauperes misericordia prosequitur. Quia et ille, puer, flevit et per aspera ad summum locum pervenit, magno labore, magno dolore.
52
Cum “Vitam Arnaldi” lego, quin lacrimem nequeo, ego mater, cruciatus alius Matris excipiens, pueritiam duram tanti pueri reputans.
53
Hic est Mussolini, quem nos mulieres maxime admiramur, sincero et humili corde: non semper nos mente complecti possumus grandia, quae ad rem publicam pertinent, sed cum caelum navibus aëriis completum conspicimus, cum maria munitissima praesidio classium et bellico apparatu audimus, cum homines et adulescentes et pueros ordinibus instructos videmus, tunc Italica magnitudine et renovata veterum potentia exsultamus atque gaudemus.
54
Cum ille loquitur, silentium immensum fit: strepitus caelestium navium tacet, fremitus et plausus et consensus multitudinum silet.
55
Ille loquitur. Acri et attento animo auscultamus: omnes omnia comprehendimus.
56
Perspicuitas est donum Dei: ut cantum pulcherrimum homines indocti et sapientes, parvi et grandes, humiles et superbi, laeti et tristes diverso et uno corde percipiunt, ita Ducis vox omnium mentes tangit et percellit et urget; illa nos totos tenet, cetera elabuntur.
57
Orator imperat, orator vincit.
58
Ego humilis mulier admiror, sed pro certo homines exterarum gentium, nuper nobis inimici vel diffidentes, magna rei publicae doctrina imbuti, hunc virum nostrae gentis, et ipsi, admirantur et sequuntur, eius ingenio devicti.
59
Itali, qui olim tantae immodestiae spectaculum dedimus, nunc, omnium voluntate et una sententia, eius consiliis, summo studio, adsentimur, favemus, obsecundamus. Mussolini nos quoque patria nostra dignos fecit, animos ad nova fata optime instituens; nunc non est vir solus ante orbem, sed Dux populi fortissimi, a recenti ignavia aspere duraque manu excussi.
60
Maximus virtutum et eventuum artifex, Mussolini in praeterita1 et praesentia dominatur; futura, divina quadam providentia et securitate, parat; etiam cum nobis et gentibus peregrinis audacissima promittere visus est, vera dixit semperque se maxima probitate gessit: mensibus et annis progredientibus, veritas eius verborum effulsit: numquam ille res sermonis astutia auxit, nec fraude quemquam decepit.
61
Nicolaus Machiavelli, Italiae condiciones perpendens, optime vidit multa clara ingenia hic gigni inter se pugnantia, quae conciliari nullo modo possent, propter vires ingentes et oppositas semper inter se superantes.
62
Perdifficile est imperare hominibus superbis et fortibus, quibus Deus mentem et animum effuse dederit; saepe illi libertatem appellant solutum arbitrium suarum contentionum.
63
Machiavelli sperabat Italos habituros principem qui astutia et calliditate et fraude ceteros vinceret: hac una ratione cogitabat domari posse viros pollentes et incompositos.
64
Ille nunc stupeat, videns quomodo nulla astutia, nullo mendacio, nullo crimine, sed veritate et fide et probitate confidens, divinis ingenii viribus nitens, Mussolini Italiae et orbi universo leges dictet, imperia condat, cum illi nihil amplius sit quam nomen illud altissimum, idemque humillimum: Dux.
65
Si Cato Maior, severissimus hominum et rerum iudex, in terram rursus rediens, iudicium de Mussolini det, forsitan nuda et simplici elocutione de eo dicat: “Vir bonus est, ducendi peritus”.
Critical Notes
-
1) in praeterita: originally praeterita, corrected according to the printed corrigenda (loose errata sheet)