PDF
EXPORT
[Essay on the mission of the Roman Empire, according to Vergil] - 1934
AUTHOR
THEMES/GENRES
Cum expertus hoc didicerim magistros, sive in publica maturitatis, quae dicitur, probatione experienda, sive in periculis certaminum subeundis, docendi in scholis causa, iisdem difficultatibus distringi atque ipse, iamdiu statui quidquid temporis a rebus meis vacaverit multa industria et labore in quibusdam latine scriptis exarandis impendere. Qua in re huc in primis spectavi ut illis adiumento utilitatique essem in periculis certaminum evincendis, deinde vero ut non modo rationes, sed et scribendi ordinem in loco tractando admonerem, denique ut quaedam latinitatis specimina offerrem. Quamvis vero in hac et illa re conficienda penitus meus extiterim, tamen illud fateor haec scripta potius quadam sermonis munditia quam novis litterarum notionibus commendari.
Illa enim modo ex litteris italis, modo graecis, modo latinis, modo ex historia rerum graecarum desumpta sunt: carptim vero, certo tempore et nomine Musarum distincta edentur.
Hoc meum qualecumque opus in quo fidenter nixeque elaboravi, si quid utilitatis in universum afferat magistris, quod praecipuum propositum fuit, satis est.
Ex Vergilii operibus breviter expone qua ratione, quo munere atque officio Romanorum imperium constitutum sit.
1
Inter illos, qui subtilius inquirunt hoc convenit Vergilium in ipso flore atque vitae iucunditate studiorum causa Romae versantem, nobilia Italiae inferioris loca peragrantem, non modo bella virosque, sed et Romanorum fata statuisse celebrare. Neque id mirum: namque omnem spem animumque in quendam ab Aenea prognatum, qui pacem daret atque constitueret, Romani tum converterant. At nescio quo pacto, Caesare interempto, tristia bella ita exarserunt ut populi romani fortuna labaret, praesertim cum indigetes dii averterentur quibus omnia quondam provisa atque praecauta fuerunt ut Urbs, imperio in omnem orbem terrae constituto, omnium gentium domina exstaret.
2
Qua calamitate cum res romana in ruinam vergeret verisimile est Vergilium a carmine epico persequendo destitisse, quippe cui spiritus obtunderentur, tamen spe futuri, sic animo retinuit ut, auspice quodam romano principe pacifico, identidem urgeret propositum. Etenim ex sexta ecloga1 atque tertio Georgicon libro,2 iam inde ab initio cerni potest poetam ad carmen epicum cum Brundisiana pace, tum proelio actiaco feliciter confecto, excitari. At anno vigesimo nono, omnium animis ob triplicem Octaviani triumphum ad spem erectis, poeta nihil aptius commodiusque existimavit quam ut carmen temporibus remissum, longo tempore intermissum revocaret atque sic persequeretur ut in unum idemque opus sive Romanorum fata, sive gentis Juliae coalescerent.
3
Etenim Vergilius ingenio et natura cum omnia animo volutaret atque inter philosophiam sincerissimamque religionem dissidia componeret, facere non poterat quin in summi Romanorum imperii causas inquireret. Qua in re existimavit, Diis tot tantisque beneficiis Romanos prosequentibus, maximae curae fuisse ut vitae instituta prosperarent et meliora fierent. Denique poetae Romani visi sunt divina providentia lecti qui sapienti imperio populos ad omnium utilitatem regerent atque proveherent. Vix credibile est huiusmodi munus, quo nihil honestius, nihil pulchrius, nihil gravius ulli populo a diis immortalibus umquam concessum fuerit, Romano sorte evenisse. Quod facile credes, si quae apud Vergilium in VI Aeneidos scripta legimus, memineris:
4
Excudent alii spirantia mollius aera
Credo equidem, vivos ducent de marmore vultus,
Orabunt causas melius coelique meatus
Describent radio et surgentia sidera dicent:
Tu regere imperio populos, Romane, memento:
Hae tibi erunt artes, pacisque imponere morem,
Parcere subiectis, et debellare superbos. 3
Credo equidem, vivos ducent de marmore vultus,
Orabunt causas melius coelique meatus
Describent radio et surgentia sidera dicent:
Tu regere imperio populos, Romane, memento:
Hae tibi erunt artes, pacisque imponere morem,
Parcere subiectis, et debellare superbos. 3
5
Quod si fatorum iniquitate hominumque versutia acciderit ut Roma, fluctibus civilibus agitata, a proposito aberraret, tamen si tristia bella composuisset atque omnes populos in sapientem potestatem suam reduxisset; si praeteritis futura adnexuisset, ex poetae mente velut praesaga futuri, praestantissimo honestissimoque munere toti generi hominum consulendi, perfunctura esset. Ad quod propositum assequendum elegantissimo Georgicon carmine Romani exciti sunt; sed nescio cur obmutuerint,1 donec fortuna ad summum imperii fastigium Octavianum evexit. Unde poeta animum suum in Aeneide conscribenda effudit; cuius poematis, si priorem partem spectas, mox videris quantum in ortum atque Romanorum originem fata contulerint. Posteriore vero parte cum Italorum Troianorumque res gestae, tum armorum piorum triumphi continentur; efficitur ut gens romana, bella bellis serendo, necessitatibus totius generis hominum in diem gliscentibus providendi consulendique causa, orta sit:2
6
Tu regere imperio populos, Romane, memento:
Hae tibi erunt artes, pacisque imponere morem,
Parcere subiectis et debellare superbos!
Hae tibi erunt artes, pacisque imponere morem,
Parcere subiectis et debellare superbos!
7
Ergo qui censent Vergilio poema conscribenti extremum propositum fuisse ut populum romanum atque gentem Juliam sic celebraret ut eorum initia in unum coirent, errant, utpote qui operis momentum, quod spiritus magnificentia atque ingenii acie cum Comoedia divina et Goethiano Faust tantum compararim, Amatucci auctore, detrahant atque spernant. Denique, mea sententia, Romani poema sibi vindicant quod Vergilius huc spectavit ut illi rebus et fortunis totius orbis terrarum consulerent providerentque: gens vero Julia hoc idem poema sibi tribuit, quod primum Caesar, deinde Octavianus munia senatus, magistratuum, legum in se trahentes in eo elaboraverunt ut tristia bella cessarent impedirentque quominus Romanorum imperium fatis constitutum corrueret.