Les om hvordan UiO behandler personopplysninger, om dine personvernrettigheter ved UiO og om hvorfor vi bruker informasjonskapsler.

PDF EXPORT

De Virgilio et fascium regimine. Oratio - 1930

AUTHOR
Quattrone, Francesco
THEMES/GENRES
Vergil Christ Benito Mussolini Agriculture Augustus Speech Prose
INTRODUCTION

De Virgilio et fascium regimine is a prose oration, delivered at the bishop’s palace in Reggio Calabria on 12 June 1930 on the occasion of Vergil’s 2000th birthday. Vergil’s bimillenario was celebrated throughout Italy, both in academic circles and in public events (Canfora 1985; Foss 1998: 308-316 and Ricchieri 2016). Among the audience was the Archbishop of Reggio Calabria, Carmelo Puija (1852-1937), who is addressed at the very beginning of the speech, as well as professors and students. The speech consists of three parts in which Quattrone sets out to demonstrate the importance of Vergil and his works for Italy.

In the first part of his speech, the orator refers to Vergil’s Eclogue 4, which reveals the coming of Christ (a Christian interpretation of the poem, attested as early as the 4th century). Quattrone quotes Suetonius’ Lives of the Caesars (Augustus 94; Vespasian 4) and Tacitus’ Histories (13)  to support his interpretation. In the second part, Quattrone explains how Mussolini, according to him, worked hard to restore Italian agriculture. More specifically, he argues that the circumstances of Mussolini’s Battle of Wheat (Battaglia del grano) are similar to those of Augustus’s agricultural reforms. In both cases, he claims, the farmers had been forced to leave their lands in order to participate in a war, while they were sorely needed again afterwards to cultivate the farmlands. According to the poet, Emperor Augustus instructed Vergil to write the Georgics specifically to encourage the Roman farmers to return to their acres. From this, Quattrone concludes that the Italians should look to Vergil’s Georgics as a source of inspiration for restoring their own agriculture. In the third part, Quattrone claims that Vergil’s Aeneid should be studied because it contains exempla of pious, righteous, and patriotic men, who should be imitated by the Italians. Towards the end of his oration, Quattrone addresses the Italian youth directly, encouraging them to immerse themselves in reading and studying Latin, especially Vergil, in order to learn the virtues of the Romans and the art of speaking and writing. De Virgilio et fascium regimine was first published in Quattrone (1930) and then in Quattrone (1935).

 

Bibliography

Latin texts

Quattrone, Francesco. 1892. Iuvenile speciem carminum Latinorum: carmen, elegiae, odae sapphicae, epigrammata. Genoa: Juventutis.

———. 1898. Nova carmina: Elegiae. Ecloga. Interpretationes. Epigrammata. Genoa: Juventutis.

———. 1918. Tomarmorimon: carmen can. Francisci Quattroniii [Francesco Quattrone]. Reggio Calabria: Ex Officina Typographica Francesci Morello.

———. 1930. De Vergilio et fascium regimine oratio habita pro Virgilio commemorando in sacro Ephebeo Regino a.d. XII Kal. Junias an. MDCCCXXX. Rhegii Julii: Ex Officina Typogr. Opera Antoniana.

———. 1936a. “De Vergilio et fascium regimine oratio habita pro Virgilio commemorando in sacro Ephebeo Regino a.d. XII Kal. Junias an. MDCCCXXX.” In Opera omnia, 261–70. Rhegii Julii: Francisci Morelli.

———. 1936b. Opera omnia. Rhegii Julii: Ex Officina Typographica Francesci Morello.


Secondary sources

Canfora, Luciano. 1985. “Fascismo e bimillenario della nascita di Virgilio.” In Enciclopedia Virgiliana, edited by Francesco Della Corte, 2:469–72. Roma: Istituto della enciclopedia italiana.

Foss, Clive. 1998. “Augustus and the Poets in Mussolini’s Rome.” In Style and Tradition. Studies in Honor of Wendell Clausen, edited by Peter Knox and Clive Foss, 306–25. Beiträge Zur Altertumskunde 92. Stuttgart: Teubner.

Nelis, Jan. 2011. From Ancient to Modern. The Myth of Romanità during the Ventennio Fascista: The Written Imprint of Mussolini’s Cult of the “Third Rome.” Brussels and Rome: Belgisch Historisch Instituut te Rome.

Ricchieri, Tommaso. 2016. “Il poeta dell’Impero e dei campi: le celebrazioni del bimellenario virgiliano nel 1930.” Studi storici: rivista trimestrale dell’Istituto Gramsci 57 (2): 237–66.

 

Nelleke Koornstra

 

TITLE PAGE

Can. Prof. FRANCISCI QUATTRONE

RHEGINI JVLIENSIS


DE VIRGILIO

ET FASCIUM REGIMINE

ORATIO

HABITA PRO VIRGILIO COMMEMORANDO

IN SACRO EPHEBEO RHEGINO

A. D. XII KAL. JVNIAS AN. MDCCCCXXX


RHEGII JVLII

Ex Officina Typog. «Opera Antoniana»

MCMXXX

DEDICATION

BENITO MVSSOLINIO

ITALIAE - PERICLITANTIS - VINDICI

AD - GLORIAE - FASTIGIA - ALACRITER - PROCEDENTIS

AVCTORI

PATRIAE - LIBERTATIS - ET - JVRIVM

ADSERTORI - VNI - OMNIVM - MAXIMO

TENVEM - HANC - ORATIONEM

DICO

STVDIOSISSIME.

VARIA

QVOD AD DOMINIVM LITTERARIVM

"RVPITIAS SARCITO"

Amplissime Praesul,1
Auditores humanissimi,
1
In hoc frequentissimo hominum conventu ingenii magnitudine ac doctrinae copia praestantium dicturus fateor me non mediocriter commoveri, tum quia Vir summus, de quo mihi est loquendum, quodammodo me terret, quum, ut Aligherius inquit, caeterorum poëtarum honor sit ac lumen,2 tum quia ob mei exiguitatem ingenii, artisque dicendi tenuitatem, auditor imus quam orator existere mallem.
2
Attamen supremi hujus Sacrae Ditionis Moderatoris voluntas,3 cui subesse semper mihi sanctum atque integrum fuit, comitas in me vestra, quam, ne nunc quidem, defuturam confido, rudium denique memoria annorum, quum sciendi cupidus Virgilio operam insudans navabam, me erigunt et loqui quodammodo adhortantur.
3
Huc accedit Mussolinii Ducis, Dei providentia ad Italiae salutem excitati, felicissima jussio, ut commemoratio anni bis millesimi a nativitate Maronis solemniter ubique Italiae fiat, maxime quod Mantuani Vatis opera cum regiminis forma, quod a Fascibus Lictoriis nuncupatur, satis superque conveniant.
4
Jamvero Fascium regimen et forma in eo posita sunt, ut, religione catholica exculta, per virtutes, quae ad mores et ad caritatem patriam pertinent ac per agrorum cultus incrementum, Italia ad illud fastigium provehatur, quo domi tranquillitate et opulentia polleat, foris, qua par est, observantia ab omnibus afficiatur.
5
Et sane, si ad Virgilii opera mentem nostram vel breviter convertimus, percipimus certo in Ecloga quarta quoddam Christi venturi praenuncium, in Georgicis agrorum cultus disciplinam et laudes, in Aeneide Anchisiadae profugi in Latium adventum, ex quo, temporis decursu, romanum oriturum imperium.
6
Si mei igitur sermonis, auditores lectissimi, saepe tenuis, saepius forsan inculti, vos, pro vestra humanitate, non taedeat pigeatque, hoc quod innui singulatim persequi conabor.
7
Et in primis nolo vos putetis meam esse opinionem Virgilium christianum fuisse, sed asserere mihi fas esse censeo, quartam Eclogam, ut viri doctissimi sibi persuasum habuere, esse cantum sublimem de Christo venturo.
8
Cecinit Maro in ea nasciturum Pollionis filium, aut Octaviae, aut Scriboniae; sed laudes cantus ita sunt magnitudine elatae, ut nulli hominum omnino eae congruere possint. Cui enim recte convenient divini illi versus:
9
Te duce, si qua manent sceleris vestigia nostri
Irrita perpetuâ solvent formidine terras? .4
10
Cui altera:
11
Ille Deûm vitam accipiet, divisque videbit
Permixtos heroas et ipse videbitur illis?.5
12
Nonne hic satis clare innuuntur peccatum primigenium, ejus abolitio, divina pueri origo, in coelum reditus, pax denique orbis per Patris doctrinam et bono nuntio traditas virtutes recti
Pacatumque reget patriis virtutibus orbem?....6
13
Haud ignota loquor.
14
Augusti temporibus explenda erant vatum hebraeorum vaticinia, magnaque erat de duce venturo expectatio qui orbem regeret, nec ea Romanos latebant adeo ut Augustus perterritus duo millia librorum vaticinia continentium combusserit.7 Ipso quoque vivente Augusto, nunciatum fuit, ut Suetonius refert, regem populo romano naturam parturire.8 Et idem rerum scriptor in Vespasiano habet: « Percrebuerat toto oriente vetus et constans opinio…. esse in fatis ut eo tempore Judaeâ profecti rerum potirentur »9 quod Tacitus iisdem prope verbis confirmat: « Eo ipso tempore fore ut valesceret Oriens profectique Judaeâ rerum potirentur ». 10
15
Videtur igitur Dei Filius terris appropinquans aliquod Sui lumen ita terris infudisse ut majoribus quibusdam ingeniis, instinctu quodam, afflatu quodam divino, veritas affulserit.
16
Si vero Isaiae vaticinia cum Maroniano cantu conferamus facile agnoscemus finem in utroque eumdem esse. Quis enim non videt, ut unum tantum recordemur, Isaiae verbis: Habitabit lupus cum agno et pardus cum hoedo accubabit; vitulus et leo et ovis simul morabuntur11 respondere omnino Virgilii versum:
17
Ubera, nec magnos metuent armenta leones?12
18
Et haec, primo limine libata, satis de opinione, quam doctissimi viri firmis argumentis tueri non dubitarunt, cuique adhaesit Aligherius ipse quum Statium Virgilio dicentem induxit se, versus illos meditatum,
Magnus ab integro saeclorum nascitur ordo
Jam redit et Virgo, redeunt Saturnia regna
Et nova progenies caelo demittitur alto13
per ipsum fuisse poëtam, per ipsum christianum fuisse.14
19
Transeamus nunc ad alteram nostrae propositionis partem.
20
Magnus sane Vir, Mussolinius Dux, quem numquam satis laudabimus, pacatâ intus Italiâ, deletisque, quae eum premebant lacerabantque, partibus, eo primum spectavit ut agrorum cultum late ac impense excitaret, ideoque proelium, quod dicitur, pro tritico, eam nempe maximam solertiam tritici reditum augendi, primum indixit ut Italiae populum ab exteri panis servitute, ut ait, liberaret.15 Qui tamen non eo tendit ut triticum tantummodo cum caeterorum detrimento percolatur, sed ut veteres colendi viae ac rationes vel prorsus deserantur, vel emendatae, novorum instrumentorum ope, in melius redigantur, vel denique substituantur eae quas experientia simul et ars efficacissimas indicaverint.
21
Nec tritici tantum Dux reditum, sed fructuum culturam praemiis ac consiliis provehendam curavit, ac novissime eas rationes, quae ad pecudes alendos utiliter valerent, omni solertia quaesivit, quod ut magis magisque persequeretur concursum quarto quoque anno habendum, ditissimis propositis praemiis, edixisse jam omnino neminem fugit.
22
Nos igitur hujus temporis Itali, quum Georgicon libros manibus versamus, nostra ipsa studia, nostros animorum impetus cernimus nosque ipsos, ut ita dicam, in speculo contuemur. In hisce etenim libris Maro canit:
23
Quid faciat laetas segetes, quo sidere terram
Vertere..... ulmisque adjungere vites
Conveniat; quae cura boum, qui cultus habendo
Sit pecori, atque apibus quanta experientia parcis.16
24
Illud sane, quod est forma speciesque regiminis, cuius insignia, auspicato, fasces et securis.
25
Sed, quod magis mirum, si Augusti tempora mente complectimur, facillime eruemus causas agrorum culturae tunc promovendae easdem esse ac quae Ducem impulerunt ut Italos ad agros impensius colendos excitaret.
26
Namque, Augusti temporibus, agrorum studium et parvi cultores agelli, qui arma capiebant ad patriam tutandam, paullatim in agris cerni desinebant, et Augustus, auspice Mecaenate, Virgilium ad Georgicon libros condendos incendit ut rusticos ad rura revocaret et propensionem illam, quae in agricolas irrepserat, in urbem immigrandi, removeret. Item nunc temporis Mussolinius Dux, bello Europaeo confecto, milites nostros, jam agricolas, ad agros remisit ut triticum et quidquid ad vitam alendam pertineret, adsidue studioseque Italiae compararent, nefastam in urbem immigrationem debellando.
27
E re itaque factum puto, etiam hac causa, quod annus bismillesimus a summi poëtae nativitate celebretur. Feliciter ergo Dux sapientissimus in concione quam a. d. VI Idus decembres anno proxime elapso, in theatro, cui nomen Argentina, Romae ad agricolas habuit, finem dicendi fecit annum millesimum nongentesimum trigesimum Virgilio, imperii ed agrorum poëtae, dicatum, sibi, fascium regiminis more, labori eum dicando, in laborem incumbendo, provehendoque agrorum culturam esse celebrandum.17 O legantur igitur Virgilii Georgica, et magni faciant Itali sublimes hos de re rustica cantus, quos defletus Celsus Ulpianius, clarissimus chemiae agrariae doctor, divine commentatus, leges in maronianis libris traditas plurimum cum rei rusticae disciplina congruere demonstravit!.18 O fulgeant nobis maneantque dies, quibus Italiae jure meritoque concinere poterimus:
28
Salve magna parens frugum, Saturnia tellus,
Magna virum!.19
29
Quid denique de poëmate dicam, in quo insignem pietate virum, Aeneam, canit? Summus hic etiam cantus nostros omnium impetus in fascium regimen fovet animosque pervadens patrio igne succendit.
30
Jamvero maximus rei publicae nostrae procurator, Mussolinius Dux, Italos omnium virtutum genere educere studet, ut eo magnitudinis tandem perveniant, qua non indigni Romanorum nepotes et haeredes in civili terrarum orbe habeantur. Idque assequi nititur plurimis illis institutis, quae ad naturam et mores in constantium hominum exemplum efformanda maxime pertinent. Quorum ferme haud minimum censendum, quod in omnibus secundi ordinis scholis latinae linguae studium lege inductum voluerit, hoc certe animo ut Itali romanum sermonem suis labiis moventes, et in clarissimorum hominum romanae civitatis intuentes exempla, orbis terrarum dominatores, religione, jure et armis aemulentur.
31
Enimvero in Aeneidis cantibus idipsum Virgilius proprio quodam instinctu in animis nostris excitat et, prope dicam, inflammat. Licet enim ibi Caesaris Octaviani laudes contexere ejusque divinam originem ostendere velit, nihilominus divinam imperii originem et institutionem maxime celebrare intendisse certissimum est; referens enim, carminis initio, quot labores Aeneas fuerit perpessus memorem Junonis ob iram exclamavit:
32
Tantae molis erat romanam condere gentem!.20
33
Quod ex libro sexto, qui omnium facile princeps et poësis portentum habetur, clarissime comprobatur. Canit heic Virgilius Aeneam, Sybilla duce, descendisse in Avernum ut Anchisem patrem viseret. Qui simul ac filium accedentem adspexit, verba illa tenerrima emisit, ea verba suavissima a filio accepit, quae sine magna animi voluptate legi non possunt. Quibus ultro citroque habitis, Anchises, multa de animarum natura, juxta Pythagorae doctrinam, praefatus, clarissimum quemque posterorum, incipiens a Silvio usque ad Augustum, praedixit, quorum recordatio quum romani imperii magnitudinem ostendit tum maxime praestantissima omnium virtutum exempla legentibus imitanda praesefert. Atque hic praeterire non possum illud de Marcello adolescentulo embolium, quod Octavia audiens coram Augusto animo defecta est et pro singulis hujus argumenti versibus dena sestertia Virgilio tribui jussit:
34
Heu miserande puer; si qua fata aspera rumpas,
Tu Marcellus eris. Minibus date lilia plenis
Purpureos spargam flores, animamque nepotis
His saltem accumulem donis, et fungar inani
Munere.21
35
Sed maximum omnium vaticinium Anchises gravissimis illis versibus edidit, quos nescire, quos saepius non repetere Romanis, Italis summum nefas censendum et est:
36
Tu regere imperio populos, Romane, memento
Hae tibi erunt artes pacisque imponere mores
Parcere subiectis et debellare superbos,22
37
quod, ut vera fateamur, in Romanis imperatoribus armorum potentia, in romanis Pontificibus religionis virtute confirmatum est.
38
Sed o faxit Deus ut, quemadmodum Religio etiam nunc totius orbis populos regit, ita Italia, nisi dominetur imperio, saltem armis, constantia, moribus, doctrina rerumque omnium opulentia toti terrarum orbi praefulgeat!
39
Jam, auditores, quod initio proposui, licet forsan tenuiter et inconcinne, ostendisse videor, nempe Virgilii commemorationem et opportunam et Italiae, fascium hoc regimine gubernatae, valde esse proficuam, quum Itali in catholica religione, in agrorum cultu, in optimis quibusque patriis artibus ex Virgilii lectione solidentur.
40
Sed antequam dicendi finem facio, vos juvenes, qui in spem religionis et patriae succrescitis, parumper alloquendos puto.
41
Dum ipsi in scholarum subselliis impensam animis vestris doctrina imbuendis operam datis, doctores vestri, pro sua humanitate, Maronem interpretando quibus sit virtutibus praeditus certo tradunt enucleantque.
42
In eos, qua par est diligentia, intendite. Non solum enim artes quae ad vitam constanter agendam magnorum virorum exemplis, sed loquendi comitatem ac styli pulcritudinem addiscetis, per quem Aligherius noster honorem sibi partum, in Comoedia quam posteri dixerunt divinam, divinis versibus fatetur.23
43
Virgilii enim stylum Montius, vir litteratissimus, docet influere ad animos, sed verbis exprimi non posse, adjecitque, si divinum dixerit, parum dixisse sibi videri.24
44
Quamobrem, rerum dulcissimi juvenes, Alphonsinatis ego vestigiis insistens iterum atque iterum hortor ut Virgilium diligere eumque carum habere studeatis, quo magistro, quo auctore, ornate dicendi scribendique facultatem assequemini, res ad artes liberales pertinentes recte existimabitis, quae pulcra ac sincera quaeque fucata ac simulata internoscere apprehendetis.
45
Si denique vos iuvat nativam ac domesticam nostrae gentis dicendi rationem celeriter complecti – ecquem juvenem italum iuvare nequit? – quum caeterorum latinae aetatis scriptorum, tum maxime Maronis in studium incumbite, cujus fama vividior manet vividiorque manebit, cujus opera toto terrarum orbe maximi aestimata leguntur atque legentur, Ovidio canente poëta:
46
Tityrus et segetes aeneïaque arma legentur
Roma triumphati dum caput orbis erit.25
Deo Jesu gloria
Summo Sacrae Ditionis Rheginae Moderatore adprobante.
Original Footnotes
  • 1) Aderat amplissimus Vir Carmelus Pujìa Archiepiscopus Rheginorum cujus auspiciis habitus est conventus.
  • 2) Inf. Cant. I. v. 82.
  • 3) Amplissimus CARMELUS PUJÌA Rheginorum Archiepiscopus.
  • 4) Eclog. IV. vv. 13-14.
  • 5) Ibid. vv. 15-16.
  • 6) Ibidem v. 17.
  • 7) Cantu, Storia della letteratura latina, Le Monnier 1864.
  • 8) Sveton. Aug. 94.
  • 9) Sveton. Vespasiano.
  • 10) Taciti Hist. 13.
  • 11) Isaiae Cap. XI, v. 6.
  • 12) Eclog. IV. v. 22.
  • 13) Ibid. vv. 5-7.
  • 14) Purg. XXII, vv. 70-73.
    Quando dicesti: secol si rinnova
    Torna giustizia, e primo tempo umano
    E progenie discende dal ciel nuova
    Per te poeta fui per te cristiano.
  • 15) In concione quam Vir magnus Mussolinius ad agricolas habuit a. d. VI Id. Decembres a. MCMXXIX in theatro romano, cui nomen Argentina, dixit: « La decisione d’intraprendere la battaglia del grano fu presa da me in data 11 Giugno 1925...Il 30 Iuglio ricevevo le rappresentanze dei sindacati agricoltori a Palazzo Chigi e specificavo che la battaglia del grano aveva per scopo di liberare il popolo italiano della servitù del pane straniero ».
  • 16) Georg. Lib. I, vv. 1-4.
  • 17) En verba: « Il 1930, o camerati agricoltori, sarà l’anno di Virgilio, il Poeta dell’Impero e dei campi. Noi lo celebreremo fascisticamente, al lavoro e col lavoro, facendo compiere un altro balzo innanzi a tutta l’agricoltura italiana ».
  • 18) Celso Ulpiani, Le Giorgiche, Casa Editrice F.lli Marescalchi Casalmonferrato 1927. Liber optimus, quem legere et manu assidue versare tanti est.
  • 19) Georg. Libr. II, vv. 173-174.
  • 20) Aeneid. Libr. I, v. 37.
  • 21) Aeneid. Libr. VI, vv. 882-886.
  • 22) Aeneid. Libr. VI, vv. 851-853.
  • 23) Inf. Cant. I, v. 87.
  • 24) Monti Prose e Poesie Vol. IV pag. 88 Firenze. Le Monnier, 1847.
  • 25) Ovid. Am. I. 15.